Sprzęgło w samochodzie — budowa i funkcja
Sprzęgło to element łączący silnik ze skrzynią biegów. Przenosi moment obrotowy z silnika, przez skrzynię na koła. Umożliwia przez to płynną zmianę biegów w samochodzie. Naciskając nogą pedał sprzęgła, rozłączamy na chwilę silnik i skrzynię, by zmienić bieg. Rozróżniamy różne skrzynie (ręczne, półautomatyczne, automatyczne) i różne sprzęgła.
W niniejszym tekście skupimy się na prostej skrzyni ręcznej. W niej stosuje się dwa rodzaje sprzęgła: sprzęgło cierne oraz sprzęgło cierne z kołem dwumasowym. Ten drugi rodzaj stosuje się w mocniejszych silnikach np. dieslach w celu zminimalizowania drgań.
Przy prawidłowej eksploatacji sprzęgło zwykle wystarcza na ok. 150-250 tys. km.
Sprzęgło w samochodzie składa się z trzech głównych elementów:
- tarcza sprzęgła,
- docisk sprzęgła,
- łożysko dociskowe sprzęgła.
Dodatkowe ważne mniejsze elementy to sprężyna talerzowa, wałek sprzęgłowy czy trzpień prowadzący.
Koło zamachowe lub koło dwumasowe (często nazywane dwumasą) to elementy łączące układ sprzęgła z silnikiem. Jego główną rolą jest przełożenie napędu z wału korbowego na sprzęgło. Tarcza sprzęgła, połączona jest z wałkiem skrzyni biegów. Znajduje się pomiędzy kołem zamachowym a przymocowanym do niego dociskiem.
Co się najczęściej zużywa i psuje w układzie sprzęgła?
Sprzęgło to część samochodu, która bardzo intensywnie pracuje podczas jazdy.
W większości przypadków powodem problemów ze sprzęgłem jest jego zużycie eksploatacyjne. Obecnie bardzo rzadko mamy do czynienia z przedwczesnymi usterkami. A zwłaszcza wynikającymi z wad materiałowych poszczególnych elementów. Dlatego niemal zawsze optymalnym rozwiązaniem jest wymiana kompletnego zestawu sprzęgła. A nie tylko np. tylko samej zużytej tarczy czy łożyska. Wynika to z faktu, że żywotność poszczególnych komponentów sprzęgła jest zbliżona.
Z reguły najszybciej zużywa się tarcza sprzęgłowa oraz koło zamachowe (dwumasa). Tarcza się ściera, pęka i przepala. W wyniku tego gorzej łączy silnik ze skrzynią. Wtedy koło zamachowe i jego elementy luzują się po jakimś czasie. A przez to gorzej tłumią wibracje. Innym problemem może być opornik dociskowy. Może się zużyć i przestać dobrze trzymać tarczy. Jednak koło zamachowe może ulec deformacji lub odkształceniu. Samo łożysko sprzęgłowe rzadko ulega awarii. Bardzo często przyczyną problemów ze sprzęgłem jest wytarta tuleja prowadząca łożysko wysprzęglające. Jest to przeważnie skutek naturalnego zużycia. Takie tuleje można wymienić. To samo dotyczy wałka widełek wysprzęglających.
Jakie są najczęstsze objawy zużytego sprzęgła?
Kiedy sprzęgło jest zużyte, to niestety nie działa prawidłowo. Objawia się to na różne sposoby. Samochód szarpanie przy ruszaniu lub trzeba mocno wciskać pedał sprzęgła. Z kolei na przykład uszkodzone koło dwumasowe powoduje lekkie pulsowanie pedału sprzęgła. Mechanicy i doświadczeni kierowcy posługują na co dzień następującymi określeniami:
Sprzęgło bierze za wysoko
Jeżeli samochód zaczyna ruszać dopiero wtedy, kiedy kierowca niemal całkowicie zwolni nacisk na pedał sprzęgła. Jest to typowy objaw znacznego zużycia okładzin tarczy sprzęgła. Oznacza to, że zawiódł mechanizm automatycznej regulacji, albo okładzin jest już bardzo mało. Ich zużycia nie da się w taki sposób skompensować. Sprzęgło które „bierze bardzo wysoko” jest też bardzo podatne na ślizganie się. Nie jest w stanie przenieść wysokich obciążeń. A nadmierny poślizg jest zabójczy dla sprzęgła. Prowadzi też do przegrzania innych współpracujących z nim podzespołów. Chodzi głównie o docisk czy dwumasowe koło zamachowe.
Sprzęgło bierze za nisko
Mamy z tym do czynienia, kiedy samochód gwałtownie rusza. I to już przy minimalnym popuszczeniu pedału sprzęgła. Kiedy bierze ono „tuż przy podłodze”, może to być objaw niesprawności jego docisku. Autem z tak działającym sprzęgłem trudno płynnie się rusza z miejsca. Finalnie sprzęgło przestaje rozłączać silnik i skrzynię. A zmiana biegów staje się niemożliwa. Czasami takie objawy wynikają z usterki układu sterowania sprzęgłem, np. awarią hydraulicznego wysprzęglika. Powodem jest to, że nie trzyma właściwego ciśnienia.
Sprzęgło bierze raz za nisko, raz za wysoko
To objaw świadczący zwykle o problemie z układem regulacji luzu sprzęgła. Może to być też oznaka niesprawności układu sterowania sprzęgłem. Często przyczyna jest bardzo prosta, np. zapowietrzony układ hydraulicznego sterowania sprzęgłem.
Sprzęgło się ślizga
Jest to bardzo często spotykane zjawisko. Po puszczeniu pedała sprzęgła, auto przyspiesza słabo. Mimo że obroty silnika gwałtownie rosną. Z kolei podczas podjazdu na wzniesienie auto zwalnia. Jednocześnie wzrastają obroty. Przyczyn takich objawów może być naprawdę wiele. Nie wszystkie muszą się wiązać z koniecznością wymiany sprzęgła. Ślizgające się sprzęgło może spowodować przegrzanie dwumasowego koła zamachowego.
Poniżej najczęstsze powody ślizgającego się sprzęgła:
– zużycie elementów ciernych sprzęgła – okładziny są już tak wytarte, że nie przenoszą napędu. Pozostaje tylko wymiana;
– zaolejenie sprzęgła — częsta usterka wynikająca z uszkodzenia uszczelniaczy tylnego łożyska wału korbowego lub wałka wejściowego skrzynki biegów.
– uszkodzona sprężyna centralna;
– niesprawny układ sterowania sprzęgłem;
– sprzęgło niedostosowane do obciążeń lub osiągów silnika – mamy z tym do czynienia w przypadku zastosowania sprzęgła o niewłaściwych parametrach. Przeważnie podczas wcześniejszej wymiany. Na przykład sprzęgło było przeznaczone do innej wersji silnikowej. Lub była robiona modyfikacja silnika (tuning). W wyniku takiej operacji następuje zazwyczaj wzrost momentu obrotowego. A przez to wykracza się poza dopuszczalne normy dla fabrycznie zamontowanego sprzęgła.
Zapach spalenizny w kabinie
Bardzo charakterystyczny objaw towarzyszący ślizganiu się sprzęgła. Pojawia się przy ruszaniu i przy manewrowaniu w niewielką prędkością. Wiele zależy jednak w tym wypadku od materiału, z którego wykonane są konkretne okładziny. Niektóre śmierdzą już przy minimalnym poślizgu. Inne mimo poważnego przegrzania nie śmierdzą niemal wcale.
Szarpanie podczas ruszania
Objaw mogący mieć wiele przyczyn. Od kłopotów z układem sterowania sprzęgłem, przez wyeksploatowanie elementów ciernych. Również zaolejenie tarczy sprzęgła, usterkę docisku, aż po awarię koła dwumasowego. Zdarza się, że źródłem problemów jest nieodpowiednia technika jazdy niedoświadczonych kierowców.
Naciśnięcie pedału sprzęgła wymaga coraz większej siły
Problem w tym wypadku może by zużyty docisk sprzęgła lub usterka układu sterowania sprzęgłem.
Ciężko wchodzą biegi (opór, zgrzyt)
Sytuacja taka ma miejsce głównie przy włączaniu biegów pierwszego i wstecznego. I to tylko przy pracującym silniku. Jeżeli przy wyłączonym problemu nie ma, to winne jest prawdopodobnie sprzęgło. Nie rozłącza w pełni silnika od skrzyni.
Podsumowanie
Z powyższych informacji wynika, że praktycznie każdy kierowca jest w stanie wstępnie zdiagnozować usterki zespołu sprzęgła. Twój samochód gorzej przyśpiesza, trzeba mocno wciskać pedał sprzęgła, czujesz wibracje auta lub zapach spalenizny w kabinie, to wizyta w warsztacie jest konieczna. W trakcie diagnostyki w warsztacie zaleca się również przeprowadzenie kontroli całego układu napędowego. Pomoże to uniknąć poważniejszych problemów w przyszłości.
Coś cię niepokoi podczas wciskania pedału sprzęgła? Zauważyłeś jeden w wyżej opisanych objawów problemów ze sprzęgłem?
Zapraszamy do kontaktu lub umówienia się na wizytę w:
Dr Mechanik Auto Serwis
Warsztat Samochodowy
ul. Płowiecka 65
Warszawa Wawer
